سرفهٔ خشک چیست؟
سرفه خشک (dry cough) که آنرا «سرفه بدون خلط» نیز می‌نامند، واکنش بازتابی بدن برای بیرون راندن هوا از ریه‌ها بدون خارج کردن مخاط (خلط) است. بر خلاف سرفه خلط‌دار (مرطوب) که به تخلیه مخاط، گرد و غبار و سایر تحریک‌کننده‌ها از راه‌های هوایی کمک می‌کند، سرفه خشک معمولاً بدون تولید خلط یا با خروج بسیار کم مخاط همراه است. بیایید، ویژگی‌ها و علل شایع این نوع سرفه را توضیح بدهیم:
علائم و عوارض سرفه خشک
احساس خارش یا خراش در گلو:
بیمار اغلب شکایت از حس «خارشی» در پشت گلو دارد که باعث تحریک سرفه نیز میشود.
بدون تولید خلط:
ه‌طور معمول، هیچ‌گونه خلطی خارج نمی‌شود. صدای سرفه می‌تواند خشن، «واق‌مانند» یا «بوقی» باشد، به‌ویژه در هنگام شب.
روند مزمن:
سرفه (مثلاً چند بار پیاپی) مداوم و پیوسته باشد.
شدت بیشتر در شب یا محیط‌های خاص:
سرفه خشک بیمار وقتی که شبها دراز می‌کشد (به دلیل ترشحات پسابینی) یا در محیط‌های خشک پر از گرد و غبار یا دارای تهویهٔ مطبوع زیاد (مثلا جلوی کولر) تشدید میشود.
مهمترین علت‌های ایجاد سرفه خشک
1. عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی (مثل سرماخوردگی یا آنفلوآنزا):
در مراحل اولیهٔ عفونت ویروسی، التهاب راه‌های هوایی باعث سرفهٔ خشک میشود و ممکن است پس از چند روز به سرفهٔ خلط‌دار تبدیل شود.
۲. ترشحات پس از بینی (Postnasal Drip):
مخاط از سینوس‌ها به پشت گلو می‌ریزد و باعث تحریک غشای مخاطی گلو میشود. اگرچه اصطلاح «پسا بینی» به مخاط اشاره دارد، خود سرفه در این مرحله معمولاً خشک است تا زمانیکه مقدار زیادی مخاط تجمع پیدا کند.
۳. آلرژی‌ها (Allergic Rhinitis – رینیت آلرژیک):
قرار گرفتن در معرض آلرژن‌هایی مانند گرده، مایت‌های گرد و غبار یا کرک حیوانات، التهاب راه‌های هوایی فوقانی را ایجاد می‌کند و باعث خارش گلو و سرفهٔ خشک میشود.
۴. آسم (نوع سرفه‌ای آسم یا Cough-Variant Asthma):
برخی افراد مبتلا به آسم تنها با سرفه خشک و بدون خس‌خس نمایان می‌شوند. حساسیت بیش از حد راه‌های هوایی باعث سرفه میشود، به‌ویژه در شب یا هنگام ورزش.
۵. قرار گرفتن در معرض محرک‌ها:
دود سیگار، آلودگی‌ها، بوهای تند (مثل تینرها یا وایتکس) یا هوای خیلی خشک غشای گلو و راه‌های هوایی کوچک را تحریک و باعث سرفه بازتابی میشود.
۶. بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD):
ترش کردن اسید معده به ناحیهٔ پشت گلو (لارنکس و حلق) باعث تحریک مزمن و سرفهٔ خشک میشود؛ گاهی تنها علامت بیماری همین سرفه پایدار است.
۷. عوارض دارویی (مثلاً مهارکننده‌های ACE):
برخی داروهای کنترل فشار خون در حدود ۱۰٪ از مصرف‌کنندگان، سرفه خشک پایداری ایجاد مینمایند. مهارکننده‌های ACE (آنزیم مبدل آنژیوتانسین) گروهی از داروها هستند که برای درمان فشار خون بالا، نارسایی قلبی و محافظت از کلیه‌ها (در بیماران دیابتی) تجویز می‌شوند. این داروها با جلوگیری از تبدیل آنژیوتانسین I به آنژیوتانسین II (یک ماده شیمیایی باریک‌کننده عروق) عمل میکنند و در نتیجه باعث گشاد شدن رگ‌ها و کاهش فشار خون می‌شوند. مثال‌هایی از مهارکننده‌های ACE: کاپتوپریل (Captopril) – انالاپریل (Enalapril) – لیسینوپریل (Lisinopril) – رامی‌پریل (Ramipril) اثر جانبی رایج آن‌ها:
یکی از عوارض جانبی نسبتاً شایع این داروها اسهال یا مشکلات گوارشی است. مکانیسم آن دقیق مشخص نیست، اما ممکن است به تغییر در عملکرد آنزیم‌های گوارشی یا تأثیر بر جریان خون روده مرتبط باشد.
۸. علل کمتر شایع:
مراحل اولیهٔ سیاه‌سرفه (پرتوسیس)، برخی بیماری‌های بینابینی ریه (Interstitial Lung Disease) یا سندرم پس از عفونت ویروسی بصورت طولانی‌مدت سرفهٔ خشک ایجاد میکنند. اگر سرفه بیش از سه هفته طول بکشد، آنرا «نیمه‌حاد» می‌نامند و اگر بیشتر از هشت هفته ادامه «مزمن» محسوب میشود.
هنگام سرفه خشک چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
مدت زمان:
اگر سرفهٔ خشک بیش از سه هفته بدون بهبودی ادامه پیدا کند.
علائم هشداردهنده همزمان:
تب بالا، درد قفسهٔ سینه، تنگی نفس، خلط خون‌آلود، کاهش وزن بی‌دلیل، تعریق شبانه یا خس‌خس.
شرایط زمینه‌ای:
اگر مبتلا به آسم، ریفلاکس معده یا داروهای مهارکنندهٔ ACE هستید و سرفهٔ جدید و پایداری شروع شده است.
شربت سرفه گیاهی بدون قند
شربت آویشن آویپکت
حاوی عصاره آویشن : خلط آور، ضد سرفه و التهاب گلو
شربت سرفه بدون قند دیاپکت
ضد سرفه، خلط آور، ضد التهاب گلو حاوی عصاره آویشن و عشقه مناسب افراد دیابتی
گرانول تارادین (نرم کننده مخاط)
تسکین سرفه و نرم‌کننده التهاب گلو و خشکی دهان حاوی دانه بالنگوی شیرازی، بارهنگ، قدومه و بهدانه
شربت سرفه کودک پدیکاف
ضد سرفه اطفال، خلط آور و ضد التهاب گلو حاوی عصاره آویشن، عشقه و ختمی: فاقد الکل، رنگ و طعمدهنده مصنوعی
قرص مکیدنی آلتادین
قرص ضد التهاب، خشکی مخاط گلو و دهان حاوی ترکیب موثره گیاهان ختمی، شیرین بیان و نعنا فلفلی
دهانشویه اکالیپتوس
رفع التهابات دهان و گلو حاوی عصاره چای سبز، کالاندولا، نعنا فلفلی و اکالیپتوس
تنتور استنشاقی اکالیپتوس
محلول استنشاقی ضد میکروب و ضد التهاب مجاری تنفسی حاوی اکالیپتوس، آویشن، نعنا فلفلی و منتول
قرص نوکلد (اکیناسه)
قرص تقویت سیستم ایمنی و درمان التهاب تنفسی ناشی از سرماخوردگی، آنفولانزا و برونشیت حاوی گیاه اکیناسه، بتاکاروتن، ویتامین ب، C ، E و زینک
شربت اکیناکید (اکیناسه)
تقویت سیستم ایمنی بدن حاوی اکیناسه، آقطی و پنیرک - کمک به بهبود سرماخوردگی، برونشیت و آنفولانزا - مناسب بزرگسالان و کودکان
راهکارهای خانگی مؤثر برای سرفه خشک
چندین درمان معجزه‌آسا برای سرفهٔ خشک غیرحاد وجود دارد، این روشهای خانگی تحریک گلو را کاهش داده، دفعات سرفه را کم و روند بهبود را تسریع می‌بخشند. خوراکیهای ارگانیک خانگی با مرطوب کردن گلو، کاهش التهاب یا رسیدگی به عوامل زمینه‌ای (مثل ریفلاکس یا ترشحات پس از بینی) تاثیر مثبت خود را اعمال میکنند. در ادامه، فهرستی از روشهای اثبات‌شده و رایج را معرفی میکنیم:
برای سرفه خشک چی خوبه بخوریم؟
1) مواد مرطوب‌کننده و نرم‌کننده مخاط (Demulcent)
عسل
چرا مؤثر است؟ عسل خواص ضد میکروبی طبیعی دارد و بخاطر غلظت بالا آن، گلو را می‌پوشاند و تسکین میدهد. همچنین تولید بزاق را تحریک تا مخاط و غشاهای مخاطی مرطوب بمانند.
تارادین: گرانول رفع خشکی گلو
نحوه مصرف:
دوز استاندارد: ۱–۲ قاشق چای‌خوری عسل طبیعی تا سه بار در روز مصرف شود.
نوشیدنی عسل و لیمو: ۱ قاشق غذاخوری عسل را با آب نصف یک لیموی تازه در ۱۲۰–۱۸۰ میلی‌لیتر آب گرم (نه جوش) مخلوط کرده و آرام بنوشید.
توجه: به کودکان زیر یک سال نباید عسل داد (خطر بوتولیسم).
چای ریشهٔ شیرین‌بیان (Licorice Root)
چرا مؤثر است؟ ریشهٔ شیرین‌بیان حاوی گلیسیریزین است که خاصیت ضدالتهابی و نرم‌کنندگی گلو دارد و مانند خلط آور عمل می‌کند.
نحوه مصرف:
۱ قاشق چای‌خوری ریشه خشک شیرین‌بیان را در ۲۴۰ میلی‌لیتر آب جوش بمدت ۱۰ دقیقه دم کرده، صاف کنید و گرم بنوشید (تا سه فنجان در روز).
احتیاط ها: مصرف طولانی‌مدت (۴–۶ هفته) یا دوزهای بالا باعث افزایش فشار خون یا کاهش سطح پتاسیم میشود. برای زنان باردار و افراد مبتلا به فشار خون بالا مناسب نیست.
ریشهٔ گیاه مارشمالو (Althaea officinalis)
چرا مؤثر است؟ حاوی مخاط (Mucilage) است که ژله‌ای‌شکل است و پوشش محافظی روی غشاهای مخاطی گلو ایجاد می‌کند و از تحریک جلوگیری می‌کند.
نحوه مصرف:
۲ قاشق چای‌خوری ریشه خشک مارشمالو (یا یک چای‌کیسه‌ای مخصوص) را در ۲۴۰ میلی‌لیتر آب داغ به مدت ۱۰–۱۵ دقیقه دم کنید و گرم بنوشید، ۲–۳ بار در روز.
مکیدنی‌های ضد سرفه یا دمنوش آن
چرا مؤثر است؟ دارای مخاط موسیلاژی است و پوششی محافظ برای گلو ایجاد و از تحریک کاسته میشود.
نحوه مصرف:
- قرص و کپسول مکیدنی: ۱ قرص را به آرامی مکیده و اجازه دهید حل شود، بعنوان مثال ۱–۲ عدد هر چند ساعت یک‌بار.
- چای: ۱–۲ قاشق چای‌خوری پودر یا کیسه آنرا را در آب داغ ۱۰ دقیقه دم کنید و بنوشید.
2) مواد ضدالتهاب و تقویت‌کننده سیستم ایمنی
زنجبیل (Zingiber officinale)
چرا مؤثر است؟ زنجبیل حاوی جینجرول است که خواص ضدالتهابی و ضد میکروبی دارد، التهاب راه‌های تنفسی، مفاصل و گوارش را تسکین میدهد.
نحوه مصرف:
- چای زنجبیل: یک تکه ۲–۳ سانتی‌متری زنجبیل تازه را در ۲ فنجان آب جوش مدت ۱۰–۱۵ دقیقه بجوشانید (نیازی به پوست کندن نیست؛ اگر خوب شسته شود). سپس صاف کنید، در صورت تمایل عسل یا لیمو اضافه و ۲–۳ بار در روز بنوشید.
- اکسیر زنجبیل، لیمو و عسل: یک قاشق چای‌خوری زنجبیل تازه رنده‌شده را با آب نصف لیمو و ۱ قاشق غذاخوری عسل مخلوط کنید. مستقیم مصرف کنید یا در آب گرم حل کرده و بنوشید.
زردچوبه (Curcuma longa) و معجون شیر طلایی (Golden Milk Drink)
چرا مؤثر است؟ «کورکومین» مادهٔ مؤثرهٔ زردچوبه، دارای خواص قوی ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی است که به کاهش التهاب گلو و ریه کمک مینماید.
نحوه مصرف:
۱ فنجان شیر (لبنی یا سویا) را تا زمانی که فقط کمی گرم شود (نه جوش) حرارت دهید. ½ قاشق چای‌خوری زردچوبهٔ آسیاب‌شده؛ یک پنس فلفل سیاه (برای جذب بهتر کورکومین) و ۱ قاشق چای‌خوری عسل به آن اضافه نمایید. قبل از خواب نیز بنوشید تا سرفهٔ شبانه کاهش یابد.
3) رطوبت‌رسانی و افزایش رطوبت محیط
تنتور استنشاقی
چرا مؤثر است؟ هوای گرم و مرطوب به آزادسازی ترشحات غلیظ یا مخاطی که باعث تحریک گلو شده، کمک می‌کند؛ خشکی را کاهش و احساس خارش را تسکین میدهد.
نحوه مصرف:
آب را بجوشانید و در یک کاسهٔ مقاوم در برابر حرارت بریزید. با حوله‌ای روی سر، صورت را حدود ۲۰–۲۵ سانتی‌متر (۸–۱۰ اینچ) بالای کاسه نگه دارید تا بخار را تنفس کنید؛ مراقب باشید خیلی نزدیک نباشید تا نسوزید. ۵–۱۰ دقیقه عمیقاً از طریق دهان نفس بکشید. میتوانید چند قطره اسانس اکالیپتوس، نعناع یا درخت چای نیز اضافه کنید (در صورت عدم حساسیت).
جایگزین: از دستگاه بخور گرم (هومی‌دیفایر) در اتاق خواب استفاده کنید و رطوبت را در حدود ۴۰–۵۰٪ نگه دارید.
حمام گرم یا سونا در حمام
اگر دستگاه بخور ندارید، دوش را با آب داغ باز کنید، در حمام بمانید و از بخار استفاده کنید تا مسیرهای تنفسی تسکین یابند.
4) محلول دهانشویه، شست‌وشوی گلو
غرغره با آب و نمک
چرا مؤثر است؟ محلول غرغره آب نمک با انتقال اسمزی مایعات از بافت‌های ملتهب گلو، تورم را کاهش میدهد و بطور موقت ناحیه را بی‌حس می‌کند.
نحوه مصرف:
½ تا ۱ قاشق چای‌خوری نمک خوراکی را در ۲۴۰ میلی‌لیتر آب گرم حل کنید. سر را به عقب خم کنید، محلول را به پشت گلو بفرستید (غرغره کنید) بمدت ۱۰–۱۵ ثانیه نگه داشته، سپس تف کنید.
۳–۴ بار در روز تکرار کنید.
غرغره با جوش شیرین و نمک
چرا مؤثر است؟ ترکیب جوش شیرین و نمک کمی pH محلول را افزایش میدهد، شرایط نامساعدی برای باکتری‌ها ایجاد کرده و از التهاب گلو می‌کاهد.
نحوه مصرف:
½ قاشق چای‌خوری نمک و ½ قاشق چای‌خوری جوش شیرین را در ۲۴۰ میلی‌لیتر آب گرم حل کنید. ۱۰–۱۵ ثانیه غرغره کرده و تف کنید. تا ۳ بار در روز تکرار کنید.
5) دمنوش گیاهی با خاصیت ضدسرفه و رفع احتقان
چای آویشن (Thyme)
چرا مؤثر است؟ تیمول موجود در آویشن دارای اثرات ضد اسپاسم و خلط آوری است که انقباض‌های سرفه را کاهش و در صورت وجود خلط، به تخلیهٔ آن کمک مینماید.
نحوه مصرف:
۲ قاشق چای‌خوری برگ خشک آویشن (یا یک کیسهٔ چای آویشن) را در ۲۴۰ میلی‌لیتر آب جوش مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. صاف کرده و گرم بنوشید. میتوانید با عسل شیرین کنید. تا سه فنجان در روز مجاز است.
چای نعناع (Peppermint)
چرا مؤثر است؟ منتول بعنوان بی‌حس‌کننده ملایم گلو عمل می‌کند و خاصیت ضد احتقانی دارد؛ مجرای تنفسی را باز کرده و رفلکس سرفه را کاهش میدهد.
نحوه مصرف:
یک کیسه چای نعناع یا ۱ قاشق غذاخوری برگ تازهٔ نعناع را در آب داغ برای ۵–۱۰ دقیقه دم کنید. آرام بنوشید. تا ۲–۳ فنجان در روز. (در صورت وجود ریفلاکس معده، نعناع ممکن است شدت بازگشت اسید را تشدید کند).
چای بابونه (Chamomile)
چرا مؤثر است؟ بابونه اثرات آرام‌بخش و ضد اسپاسم دارد؛ عضلات گلو را شل کرده و سرفه شبانه را کاهش میدهد.
نحوه مصرف:
یک کیسه چای بابونه یا ۲ قاشق چای‌خوری گل‌های خشک را در آب داغ به مدت ۵–۷ دقیقه دم کنید. میتوانید کمی لیمو یا عسل اضافه کنید. بهتر است شبها برای اثر ضد تهییجی استفاده شود.
6) تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی
مصرف مایعات کافی
نوشیدن مقدار فراوانی آب، دمنوشهای گیاهی و سوپ باعث میشود غشاهای مخاطی گلو و مجرا بالایی ریه مرطوب بمانند؛ احساس خارش و سوزش حلق کاهش یابد. میزان مصرف حداقل ۸–۱۰ لیوان (۶۴–۸۰ اونس) مایعات در روز است، مگر منع پزشکی وجود داشته باشد.
اجتناب از محرک‌ها
کشیدن سیگار یا استنشاق دود افراد سیگاری: این‌ها از بزرگ‌ترین محرک‌هایی هستند که سرفه خشک را تشدید میکنند.
بوهای تند و آلودگی هوا: عطرها، پاک‌کننده‌های نظافت و گردوغبار منجر به حملات سرفه شدید مبشوند.
بلند نگه داشتن سر هنگام خواب
اگر ترشحات بینی یا ریفلاکس معده باعث سرفهٔ شبانه می‌شوند، قرار دادن چند بالش زیر سر یا بلند کردن تکیه‌گاه بالای تخت (۶–۸ اینچ) می‌تواند به کاهش سرفه کمک و از تجمع مخاط یا اسید جلوگیری نماید.
مصرف وعده‌های غذایی کوچک و مکرر
اگر گمان می‌رود ریفلاکس معده عامل سرفه هست؛ از وعده‌های حجیم مخصوصا قبل از خوابیدن اجتناب کنید. غذاهای تند، چرب یا اسیدی و همچنین کافئین و الکل را محدود کنید زیرا ریفلاکس را بدتر مینماید.
7) مکمل‌ها و ترکیبات تغذیه‌ای (با احتیاط)
ویتامین C
معمولا دوزهای بالای ویتامین C (۵۰۰–۱۰۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز) عملکرد ایمنی را تقویت و اندکی مدت زمان سرماخوردگی و سرفه‌های مرتبط را کاهش دهد. مؤثرترین زمان، شروع مصرف بلافاصله پس از ظهور اولین علایم است (مثلا قرص جوشان).
قرص یا شربت زینک
عنصر «روی» می‌تواند تکثیر ویروس‌ها را هنگام مصرف در ۲۴ ساعت اول علایم مختل کند. قرص‌های زینک که به‌آرامی در دهان حل می‌شوند می‌توانند مستقیماً گلو را پوشش دهند. مصرف بیش از ۷۵ میلی‌گرم زینک در روز توصیه نمی‌شود (عوارضی مانند حالت تهوع یا اختلال در جذب مس ممکن است رخ دهد).
گیاه اکیناسه یا سرخارگل (Echinacea purpurea)
مطالعات نشان می‌دهند عصاره موثره اکیناسه شدت و مدت سرماخوردگی را کاهش میدهد. مصرف بصورت چای دم‌کرده یا عصارهٔ استاندارد قرص و شربت طبق دستور مصرف روی بسته استفاده شود.
توجه: برای افراد مبتلا به اختلالات خودایمنی یا آلرژی به گیاهان خانوادهٔ گل‌سرخیان (مانند بابونه، گل گاوزبان) مناسب نیست.
8) استفاده همزمان از داروهای بدون نسخه (OTC) + روشهای خانگی
قرص مکیدنی سرفه
مصرف قرص مکیدنی گلو (مثلا آلتادین دینه) برای رفع سرفه بسیار مفید است زیرا حنجره را مرطوب نگه می‌دارد و از تحریک کاسته میشود (حاوی عصاره طبیعی گیاهان ختمی، شیرین بیان، نعنا فلفلی). این دارو را میتوانید بدون نیاز به نسخه از تمامی داروخانه‌ها تهیه کنید.
آلتادین: قرص خشکی دهان
ضد سرفه‌ها (Antitussives)
اگر سرفهٔ خشک مانع خواب یا فعالیت روزانه میشود، بصورت کوتاه‌مدت از دکسترومتورفان، آوی پکت (حاوی آویشن)، دیاپکت بدون قند و پدی کاف مخصوص اطفال برای مهار رفلکس سرفه استفاده کنید. همیشه دستورالعمل روی بسته را رعایت و در صورت وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند COPD قبل از مصرف با پزشک مشورت نمایید.
گرانول (پودر) ضد سرفه و قطره نرم‌کننده (Demulcent) بدون نسخه
قطره خوراکی یا پودر محلول در آب که حاوی دانه بارهنگ، بالنگو، بهدانه، قدومه، عسل، گلیسرین یا پکتین هستند می‌توانند گلو را پوشش دهند و تسکین خوبی فراهم کنند (مثل تارادین دینه).
9) راهنمای ترکیب روش درمان برای سرفه خشک
نمونه روتین شبانه برای سرفهٔ خشک مزمن:
- ۳۰ دقیقه قبل از خواب: یک فنجان شیر طلایی (شیر گرم با زردچوبه و عسل) بنوشید.
- غرغره: یک دور غرغرهٔ آب‌نمک انجام دهید تا التهاب گلو کاهش یابد.
- رطوبت: یک دستگاه بخور گرم در اتاق خواب روشن کنید و رطوبت را در حدود ۴۰–۵۰٪ نگه دارید.
- قرص مکیدنی: درست قبل از دراز کشیدن، یک قرص لیزری الم یا منتول مکیدنی را در دهان حل کنید.
- بلند نگه داشتن سر: حین خواب چند بالش زیر سر بگذارید یا بالای تخت را ۶–۸ اینچ بلند کنید تا از تجمع مخاط یا اسید جلوگیری شود.
نمونه مراقبت روزانه برای سرفه خشک:
- در طول روز، نوبتی دمنوش گیاهی (مثل زنجبیل، آویشن یا بابونه) بنوشید.
- یک شیشهٔ کوچک عسل و یک لیمو کنار دست داشته باشید؛ هر زمان که خارش گلو شروع شد، ۱ قاشق چای‌خوری عسل خالص یا با لیمو در آب گرم بخورید.
- یک یا دو بار در روز ۵–۱۰ دقیقه بخور بدهید، مخصوصا اگر هوای محیط خشک باشد.
10) علائم هشداردهنده عدم موفقیت درمان خانگی سرفه خشک
هرچند بیشتر سرفه‌های خشک خفیف با مراقبت‌های خانگی طی ۱–۲ هفته فروکش میکنند، اما در صورت مشاهدهٔ هر یک از موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
۱. طولانی شدن بیش از سه هفته: معمولا نشان‌دهندهٔ مشکل زمینه‌ای (مثل برونشیت مزمن، سیاه‌سرفه، عارضهٔ دارویی) است.
۲. تب بالا یا طولانی: تب بیش از ۲–۳ روز همراه با سرفه.
۳. تنگی نفس یا خس‌خس: می‌تواند دلالت بر تشدید آسم، پنومونی یا درگیری راه‌های هوایی تحتانی باشد.
۴. خون‌دماغ یا خلط خون‌آلود: همیشه نیاز به ارزیابی فوری دارد.
۵. درد قفسهٔ سینه: دردهای تیز یا پلوریتی (صفاقی)؛ می‌تواند نشانهٔ پنومونی یا پلوریت باشد.
۶. کاهش وزن قابل توجه یا تعریق شبانه: شاید به بیماری‌های جدی‌تری مانند سل یا تومورهای ریوی اشاره دارد.
جداول مقایسه‌ای سرفه خشک
| موضوع | توضیح |
|---|---|
| تعریف | سرفه‌ای بدون خلط که معمولاً باعث تحریک گلو میشود. |
| علت‌ها | ویروس‌ها، آلرژی، آلودگی هوا، رفلاکس، داروها (مثل ACEi) |
| نشانه‌ها | سوزش گلو، سرفهٔ پی‌درپی، صدای خشک و آزاردهنده |
| ماده خوراکی / گیاه دارویی | کاربرد در سرفه |
|---|---|
| عسل طبیعی | مرطوب‌کنندهٔ گلو، کاهش تحریک، ضدباکتری |
| زنجبیل تازه یا دم‌کرده | ضد التهاب طبیعی، تسکین‌دهندهٔ گلو |
| گل ختمی (چای ختمی) | نرم‌کنندهٔ بافت گلو، کاهش سوزش و سرفه |
| شیرین‌بیان (دمنوش یا قرص گیاهی) | ضد التهاب، آرام‌بخش مجاری تنفسی |
| آویشن (دم‌کرده) | ضدعفونی‌کننده و خلط‌آور ملایم |
| چای نعناع | خنک‌کننده و بازکنندهٔ مجاری تنفسی |
| آب گرم با لیمو | ویتامین C + کاهش تحریک گلو |
| سوپ مرغ گرم | مرطوب‌کنندهٔ گلو و تقویت سیستم ایمنی |
| آب کافی و مایعات گرم | جلوگیری از خشکی گلو و تسهیل خروج محرک‌ها |
| تنتور استنشاقی گیاهان دارویی | مانند اکالیپتوس یا بابونه برای رطوبت مجاری تنفسی |
خلاصه مطلب
سرفه خشک عارضه‌ای بدون خلط است که با خارش یا تحریک گلو همراه بوده و معمولاً بخاطر عفونت ویروسی، ترشحات پس از بینی، آلرژی، آسم، محرک‌ها، ریفلاکس معده یا داروهای خاص ایجاد میشود.
روشهای خانگی موثر بر تسکین گلو، کاهش التهاب و حفظ رطوبت تمرکز دارند:
عسل (لایه‌گذاری و تسکین)
چای‌های گیاهی (زنجبیل، آویشن، نعناع، بابونه)
گیاهان مرطوب‌کننده (شیرین‌بیان، مارشمالو، اسلیپری الم)
غرغره آب‌نمک (کاهش التهاب)
بخور بخار (نرم‌کردن ترشحات و رطوبت‌رسانی)
معجون شیر طلایی (زردچوبه و شیر گرم) (ضدالتهاب)
اصلاح سبک زندگی (اجتناب از محرک‌ها، بالا ماندن سر هنگام خواب، وعده‌های غذایی کوچک برای ریفلاکس).
بیشتر سرفه‌های خشک خفیف طی ۱–۲ هفته با درمان‌های خانگی فروکش میکنند. در صورت پایداری، تشدید یا بروز علائم هشداردهنده (تب بالا، تنگی نفس، خلط خون‌آلود)، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
