چنانچه با محصول پودر گیاهی پی – برن شرکت دینه آشنایی داشته باشید، خواهید دید که یکی از ترکیبات اصلی این فرآورده گیاهی گیاه اسفرزه است. ما در این نوشته بدنبال سایر نوشته هایی که در این سایت در حوزه شناخت گیاهان دارویی آمده است، اطلاعاتی درباره ترکیب موثر محصول پودر گیاهی پی – برن یعنی اسفرزه در اختیار شما قرار می دهیم.
مشخصات گیاه اسفرزه
اسفرزه گیاهی است علفی و یک ساله و متعلق به تیره بارهنگ. منشا این گیاه شرق مدیترانه و هند گزارش شده است. ارتفاع آن متفاوت و به شرایط اقلیمی بستگی دارد.
پیکر این گیاه، از کرک های غده ای کوتاه پوشیده شده است. این گیاه فاقد ساقه، دارای برگ های طوقه ای، باریک و بلند است. گل آذین گیاه به صورت سنبله ای تخم مرغی یا استوانه ای می باشد. روی هر سنبله 45 تا 70 گل کوچک قرار دارد. میوه کپسول ، شکوفا و کم و بیش به شکل قایق است که محتوی دانه های کوچکی به رنگ قهوه ای روشن و با کناره هایی به رنگ قهوه ای سیر و براق می باشد.
این گیاه در طول رویش، آب و هوای معتدل و خنک را میپسندد. خاکهای سبک با زهکشی مناسب برای آن مناسبتر است.
کاربرد گیاه اسفرزه
اسفرزه در زمانهای دور در هندوستان کشت می شده است. اسفرزه یک محصول اقتصادی مهم در مناطق مختلف هندوستان از جمله در شمال گوجرات است. هندوستان از بزرگترین تولید کننده های اسفرزه و صادر کننده های بذر و پوسته ی آن به ارزش میلیونها روپیه در سال است. دانه های این گیاه ریز و شبیه به گوش اسب است، به همین دلیل در شبه قاره هند، ایسابگول یا ایسپاگول (گوش اسب) به بذرهای آن اطلاق گردید.
دانه و برگ های اسفرزه، حاوی گلیکوزید اوکوبین و تانن بوده و همچنین سرشار از ترکیبات لعابی به نام موسیلاژ است. موسیلاژ متعلق به هیدروکربورهای پلی ساکاریدی است.
ترکیبات موسیلاژی موجود در دانه (بخصوص ترکیبات موسیلاژی پوسته)، عمل مکانیکی دیواره روده را تحریک می کند. از این رو، دارای اثر ملین و لینت بخش است. دانه پس از اینکه آب جذب کرد متورم می شود و این عمل باعث سهولت در دفع مواد نیز می گردد. موسیلاژ همچنین می تواند به صورت آستری، لایه مخاطی روده را بپوشاند و به شکل محافظ روده سبب تسکین التهابهای روده شود. از مواد موثره بارهنگ، در صنایع غذایی به عنوان پایدار کننده و سوسپانسیون کننده در تهیه ژله، چاشنی و نوشیدنی به کار می رود. در صنایع آرایشی، برای ساخت انواع کرمها و لوسیون های آرایشی کاربرد دارد.
این گیاه به لحاظ اقتصادی در بعضی مناطق ایران کشت می شود.
منبع:
- امیدبیگی، رضا، تولید و فرآوری گیاهان دارویی؛ ویراسته محمد فخرطباطبایی و حمیدرضا نویدی مهر؛ مشهد، شرکت به نشر، 1384.